با پیشرفت چشم‌گیر علم و فناوری، صنعت کشاورزی نیز دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده و روش‌های کشت سنتی جای خود را به تکنیک‌های نوین داده‌اند. یکی از بحث‌برانگیزترین این روش‌ها، «تراریخته» یا دست‌کاری ژنتیکی محصولات کشاورزی است. در این فرآیند، با انتقال ژن‌های خاص به گیاهانی مانند برنج، هدف‌هایی همچون افزایش مقاومت در برابر آفات یا بهبود عملکرد در واحد سطح دنبال می‌شود.
با وجود برخی مزایا، برنج‌های تراریخته همواره مورد نقد و تردید قرار داشته‌اند؛ به‌طوری‌که بسیاری از مصرف‌کنندگان نسبت به سلامت بلندمدت این محصولات دچار نگرانی بوده و ترجیح می‌دهند از خرید و مصرف آن‌ها خودداری کنند. طبق برآوردها، حدود ۵۰ تا ۱۰۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی ایران به کشت برنج تراریخته اختصاص دارد؛ موضوعی که حساسیت‌ها در میان خریداران را افزایش داده است.
در چنین شرایطی، شناخت دقیق‌تر مفهوم برنج تراریخته و آگاهی از اسامی انواع ایرانی آن، به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا انتخابی آگاهانه‌تر داشته باشند. این موضوع به‌ویژه برای خریدارانی که به دنبال گزینه‌هایی سالم و طبیعی هستند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. به همین دلیل، در کنار بررسی ویژگی‌های برنج تراریخته، آشنایی با محصولات سالم و غیرتراریخته نظیر برنج عنبربو نیز ضروری است.
اگر به‌دنبال برنجی طبیعی، خوش‌عطر و باکیفیت هستید، اطلاع از قیمت خرید عمده برنج عنبربو می‌تواند نقطه‌ی شروع مناسبی برای یک انتخاب مطمئن باشد؛ به‌خصوص در زمان برداشت که قیمت‌ها در مناسب‌ترین حالت خود قرار دارند.
تراریخته چیست؟
برخلاف تصور عموم، تراریخته فقط محدود به محصولات کشاورزی نشده و در واقع به مفهومی کلی در علم ژنتیک اشاره دارد. تراریخته که با نام‌های تراژنی یا ترازایی نیز شناخته می‌شود، یک فرآیند است که در طول آن، نوعی ژن به یک جاندار (گیاه یا حیوان) تزریق شده و این ژن سبب می‌شود تا ویژگی‌هایی جدید در آن جاندار به‌وجود آمده و یا این که یکسری از ویژگی‌های آن از بین بروند.
نکته قابل توجهی که در مورد این فرآیند وجود دارد، این است که ویژگی‌های جدید، قابلیت منتقل شدن به فرزندان را نیز داشته و در واقع، یک نژاد جدید ایجاد می‌شود.
سابقه تراریخته کردن برنج در ایران
برنج تراریخته در ایران سابقه‌ای طولانی داشته و تقریبا از دهه ۸۰ بود که کشت برنج تراریخته به‌صورت صنعتی آغاز گردید. از همان ابتدا مخالفت‌های زیادی در رابطه با این موضوع وجود داشت و به همین دلیل، در سال‌های ابتدایی میزان کشت برنج تراریخته دچار نوسان بود اما در سال‌های اخیر، تقریبا به میزان ثابتی رسیده و به‌صورت روتین و منظم کشت این نوع برنج انجام می‌شود.
لازم به ذکر است که تراریخته در ایران به برنج محدود نشده و بسیاری از محصولات دیگر مانند روغن، تن ماهی، محصولات مرتبط با شیرینی و…، تراریخته هستند. طبق قوانین تمامی محصولاتی که به‌صورت تراریخته تولید می‌شوند، باید مشخص شده و علامتی مخصوص روی بسته‌بندی آن‌ها درج شود؛ اما با توجه به کاهش فروشی که برای بسیاری از این محصولات ایجاد شد، از اواخر سال ۱۳۹۸ این علامت از روی بسیاری از بسته‌بندی‌های حذف گردید و به همین خاطر است که آشنایی با اسامی برنج‌هایی که تراریخته هستند از اهمیت بالایی برخوردار است.
کدامیک از برنج‌های ایرانی تراریخته هستند؟
اولین برنج تراریخته ایرانی که به‌صورت صنعتی کشت شد، برنج طارم مولایی بود. این برنج با استفاده از مهندسی ژنتیک در سال ۱۳۸۴ تولید و سپس به بازار عرضه شد. با توجه به شهرتی که برنج طارم مولایی دارد، به عنوان نماد برنج تراریخته ایرانی شناخته می‌شود و به همین خاطر، بسیاری از افراد تصور می‌کنند که این برنج، تنها برنج تراریخته ایرانی است؛ در صورتی که برنج‌های تراریخته دیگری نیز در بازار موجود هستند.
برای مثال، یکی دیگر از برنج‌های تراریخته ایرانی، برنج شیرودی است. این برنج به‌واسطه طعم و عطر خوبی که دارد، به‌عنوان یک برنج مجلسی نیز شناخته می‌شود. اما طبیعتا داشتن طعم و عطر خوب، تضمینی بر سالم بودن یک محصول نیست.
علاوه بر برنج‌هایی که معرفی شدند، برنج‌های بینام، طلایی و امراللهی نیز جزو تراریخته‌ها محسوب می‌شوند و اگر می‌خواهید از محصولات تراریخته استفاده نکنید، بهتر است تا از خرید این محصولات خودداری نمایید.
مضرات برنج‌های تراریخته
نه‌تنها برنج‌های تراریخته ایرانی، بلکه تمامی محصولات تراریخته می‌توانند مضراتی را در پی داشته باشند. نکته قابل توجهی که در این میان وجود دارد، این است که محصولات تراریخته یکسری آزمایش اصولی را پشت سر گذاشته و سپس به بازار عرضه می‌شوند؛ به همین خاطر، احتمال این که ضرر قابل توجهی را در پی داشته باشند، کم است. اما یکی از جنبه‌های دیگر این مسئله، این است که معمولاً محصولاتی که با فرآیندهای مهندسی ژنتیک تولید می‌شوند، نیاز است که چندین سال به‌صورت محدود مصرف شده تا تمامی مضرات آن‌ها شناخته شود؛ با توجه به این موضوع، در کنار این که دلیل خاصی برای مضر بودن برنج‌های تراریخته داخل بازار وجود ندارد، دلیل خاصی نیز برای سالم بودن آن‌ها ارائه نشده است؛ چرا که هنوز مدت زمان زیادی از مصرف آن‌ها توسط مردم نمی‌گذرد.
متاسفانه برخلاف سایر کشورهای دنیا که کشت برنج تراریخته به‌صورت بسیار محدود انجام می‌شود، در ایران این کار به‌صورت صنعتی انجام شده و میزان مصرف این محصول بیش از حد مجاز است. سه تا از مهم‌ترین مضراتی که همواره برای محصولات تراریخته ذکر می‌شوند، عبارت‌اند از «امکان ترکیب ژن با ژن انسان»، «امکان بروز سرطان در دستگاه گوارشی» و «تضعیف خاک».
ژن‌هایی که برای تراریخته کردن محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است که با ژن انسان نیز قابلیت ترکیب شدن داشته باشند و این امر، سبب می‌شود که انسان دچار تغییرات ژنتیکی شود. تغییرات ژنتیکی ناخواسته، می‌توانند مشکلات فراوانی را به‌بار آورده و نسل انسان را تحت تأثیر قرار دهند.
علاوه بر این، این امکان وجود دارد که ژن‌ها سلول‌های سرطانی را تقویت کرده و سبب تکثیر سریع آن‌ها شوند. با توجه به این که برنج تراریخته، محصولی خوراکی است، می‌تواند مشکلاتی همچون سرطان روده را در پی داشته باشد.
به غیر از تمامی مواردی که ذکر شدند، نکته دیگری که در رابطه با محصولات تراریخته وجود دارد، این است که این محصولات معمولا برای این که پربارتر باشند، مواد معدنی و املاح خاک را تا جای ممکن مصرف می‌کنند. این امر سبب تضعیف خاک شده و به مرور آن را غیرقابل کشت می‌سازد.
جمع‌بندی و سخن آخر
برنج عنبر بو بانوی بختیاری و برنج عنبر بو فوق اعلا شوشتر از جمله بهترین برنج های عنبربو می باشند.
در این مطلب سعی کردیم تا علاوه بر آشنا کردن شما با اسامی برنج‌های تراریخته ایرانی، نکاتی را در رابطه با فرآیند تراریخته و مضرات احتمالی آن بیان کنیم. همان‌طور که گفته شد، برنج‌های طارم مولایی، شیرودی، بینام، طلایی و امراللهی، برنج‌هایی هستند که تراریخته شده و تغییراتی ژنتیکی در آن‌ها ایجاد شده‌اند. پیشنهاد می‌کنیم که برای حفظ سلامت خود، تا حد امکان از مصرف این برنج‌ها خودداری نمایید.
